Bão - Hiểu về cơn ác mộng của thiên nhiên

Cơn bão, một sự thể hiện của sức mạnh tàn phá và tức giận của thiên nhiên, đã trở thành biểu tượng trong lịch sử loài người suốt hàng ngàn năm. Những cơn bão được coi là hiện thân của sức mạnh thần thánh. Nguồn gốc từ từ “hurricane” xuất phát từ “Hurakan” – vị thần hủy diệt của người Maya. Nhưng không thể diễn tả hết sức mạnh và tàn phá của một cơn bão. Hàng năm, Việt Nam đối mặt với mùa mưa bão kéo dài từ tháng 5 đến tháng 12, và các cơn bão hình thành từ biển Đông gây ảnh hưởng trực tiếp lên các tỉnh ven biển.

Trong năm nay, chúng ta đã chứng kiến nhiều cơn bão cực lớn, cực mạnh gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho các vùng đất chúng đi qua. Vậy, cơn bão hình thành như thế nào và tại sao lại có bão? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.

Bão là gì?

Bão là một trạng thái nhiễu động của khí quyển và là một loại hình thời tiết cực đoan. Các cơn bão thường đi kèm với gió mạnh, mưa lớn, sấm, chớp, mưa đá và vòi rồng. Khái niệm bão cũng bao gồm bão tuyết, bão cát và bão bụi. Bão là một hệ thống xoáy mạnh đặc trưng bởi khí áp thấp ở tâm bão, gió và hệ mây phát triển mạnh theo hình xoắn. Nó còn được chia thành các phần như mắt bão, thành mắt bão và hoàn lưu bão.

Cấu trúc của một cơn bão bao gồm mắt bão, thành mắt bão và hoàn lưu bão. Mắt bão là vùng trung tâm của cơn bão, thường là nơi có gió nhẹ và trời quang. Thành mắt bão là bức tường mây cao và gió mạnh nhất xung quanh mắt bão. Mắt bão thường chỉ rõ rệt hơn ở các cơn bão mạnh hơn. Hoàn lưu bão là nơi có dải mây gây mưa xung quanh mắt bão. Các dải mây này quan trọng trong chu kỳ bay hơi-ngưng tụ để cung cấp năng lượng cho sự duy trì của cơn bão.

Sức gió và bão

Sức gió là tốc độ gió được duy trì trong một khoảng thời gian dài và là cơ sở để đánh giá độ mạnh yếu của bão. Tác động chủ yếu của bão đến con người là do gió giật, chỉ kéo dài vài giây đến dưới 1 phút, nhưng tốc độ gió trong thời gian đó rất mạnh hơn thực tế. Do đó, các dự báo bão thường bao gồm cả thông tin về gió giật, ngoài thông tin về sức gió.

Bão là một hệ thống xoáy nhiệt đới được cấu trúc bởi khối không khí nóng ẩm với dòng thăng rất mạnh xung quanh mắt bão, tạo ra mây, mưa xoáy vào vùng trung tâm bão. Vùng gió xoáy nhiệt đới này có đường kính hàng trăm km và hình thành trên vùng biển nhiệt đới ở bán cầu bắc.

Trên thế giới, bão được gọi theo tên khác nhau tùy theo vùng hình thành. Bão hình thành trên Đại Tây Dương được gọi là “hurricanes”, trên Thái Bình Dương là “typhoons” và trên Ấn Độ Dương là “cyclones”.

Ở Việt Nam, thuật ngữ “bão” được sử dụng để chỉ các cơn bão nhiệt đới, một loại thời tiết đặc trưng của các vùng biển nhiệt đới, thường đi kèm với gió mạnh và mưa lớn.

Bão hình thành như thế nào?

Các cơn bão hình thành trên biển, từ các vùng khí chênh lệch nhiệt độ hoặc áp suất. Khi nhiệt độ nước biển vượt quá một ngưỡng nhất định, hơi nước bốc lên và tạo ra xoáy theo cả chiều dọc và chiều ngang. Áp thấp nhiệt đới dần dần hình thành. Nếu áp thấp duy trì trên biển và hấp thụ đủ nhiệt độ, nó sẽ phát triển thành cơn bão và trong một số trường hợp, có thể tăng cấp thành cơn bão mạnh. Bão chỉ hình thành trên biển và sẽ yếu đi khi đổ bộ vào đất liền. Một cơn bão hình thành khi có đủ các yếu tố: nhiệt, độ ẩm và động lực để tạo ra xoáy.

Theo nhà khí tượng Erik Palmen, bão chỉ có thể hình thành trên biển trong dải vĩ độ 5-20 độ hai bên xích đạo, nơi có nhiệt độ cao (từ 26-27 độ C trở lên) để tạo ra lượng hơi nước khổng lồ bốc lên từ mặt biển, cung cấp năng lượng cho sự hình thành và phát triển của bão, và có lực coriolis đủ lớn để tạo ra xoáy, tạo điều kiện thuận lợi cho bão hình thành. Cấu trúc bão có kích thước ngang khoảng 200 km, chiều dài khoảng 1000 km, và nằm cách mặt đất từ 10-12 km.

Vì sao có bão?

Bão hình thành ở các vùng nhiệt đới vì nó cần một dòng nước rất nóng, có nhiệt độ tối thiểu là 26 độ C ở độ sâu ít nhất 50m dưới mặt nước. Nước nóng tạo ra sự bốc hơi mạnh, và sự bốc hơi này chính là nhiên liệu cho cơn bão. Khối khí ẩm này lên cao đến 15 cây số. Ở đó, khí trở nên lạnh, cô đặc và làm cho đám mây bão không cố định trở nên lớn lên.

Khi khí lạnh trở xuống, nó hút theo mình khí ẩm và nóng. Nhờ áp suất thấp hơn ở đây, khí bị hút vào ống khí bay lên cao với tốc độ rất nhanh. Lúc này, mây cuộn xung quanh ống khí này xuất hiện.

Trên Trái Đất, do hiệu ứng của trái đất quay, phía Bắc bán cầu xoay ngược chiều kim đồng hồ, trong khi phía Nam bán cầu xoay cùng chiều kim đồng hồ. Do đó, bão luôn quay theo một chiều nhất định. Khi nhiệt độ nước càng cao, quá trình xoáy càng tăng và gió càng mạnh. Lúc này, bão trở nên mạnh mẽ, mạnh đến mức tương đương với 5 quả bom hạt nhân mỗi giây. Tuy nhiên, khi gặp phải nước lạnh hơn hoặc đất liền, bão sẽ giảm sức mạnh do thiếu khí nóng bốc hơi.

Tại sao bão xuất hiện chủ yếu trong mùa Hè và mùa Thu?

Thời gian hoạt động chính của bão trong năm là vào mùa Hè và mùa Thu: từ tháng 6 đến tháng 11 (ở Bắc Bán Cầu) và từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau (ở Nam Bán Cầu). Vào thời gian này, có đủ điều kiện thuận lợi nhất cho sự hình thành và phát triển của bão: nhiệt độ nước biển cao (ít nhất 26 độ C), khí quyển vùng nhiệt đới thuận lợi cho việc phát triển đối lưu và chuyển động xoáy lớn.

Tóm lại, bão là một hiện tượng tự nhiên khốc liệt và nguy hiểm. Sự hình thành của bão liên quan đến sự kết hợp của nhiệt, độ ẩm và động lực để tạo ra xoáy. Bão xuất hiện chủ yếu trong mùa Hè và mùa Thu do điều kiện thuận lợi nhất cho sự hình thành và phát triển của chúng xảy ra trong thời gian này. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về bão và quá trình hình thành của chúng.